“नारी भएर , मेरो कर्तव्य के हो र मैले के गर्नुपर्छ?” कमला दानुवारले सानै उमेरदेखि सधैं यस्तो प्रश्न गरेकी छिन्। अहिले ५५ वर्ष पुगेकी उनी महिलालाई आफ्नो स्वास्थ्य समस्याबारे सचेत गराउन र महिला स्वास्थ्यसँग सम्बन्धित विद्यमान सामाजिक समस्याहरु मेटाउने कामनाका साथ महिला स्वास्थ्यको वकालत गर्छिन् ।
गङ्गा छन्त्याल, २९, बाग्लुङ्गमा सामन्य परिवारमा जन्मनुभएको, एक व्हील्चेअर बास्केटबल प्रेमि हुन। उनलाई स्कूल जान भने अलि कठिन भयो । बाग्लुङ्गको उकालो ओरालो अरुको लागि आधि घन्टाको बाटो थियो भने उनलाई भने एक डेढ घन्टा जति लाग्थ्यो । ६ महिनाको हुदा सम्म पनि हात खुट्टा चल्थ्यो रे तर पछि भने कम्मर तलतिर निस्लोट ज्वोरो आयो । धामि झाक्री खुब गरियो तर पछि काठमाडौंमा देखाउदा पोलियोको शङ्का गरियो।
४२ बर्षकी किरण कुमारी झा लाई किरण झा रस्मी ले पनि चिन्छन। उनको जन्म महोत्तरीको जलेस्वोरमा भएको हो। शिक्षित परिवारमा जन्मे पनि छोरीका लागि उच्च शिक्षाभन्दा विवाह नै महत्वपूर्ण हुन्छ भन्ने बुवाको मान्यता भएकाले किरनले आफ्नो पढाइ पूरा गर्न सकिरहेका थिएनन् । तैपनि, विवाहपछि पनि तिनी आफ्नो शैक्षिक अध्ययनलाई निरन्तरता दिन प्रतिबध् थिइन्।
२०३३ सालमा जुम्लामा जन्मिनु भएको सोनम यान्की मुगालको पहिचन मुगु जिल्लाको मुगुम्पा समुदायबाट रहेको छ। उहाँ सानै देखि आफ्नो आदिवासी संस्कृति र भाषाप्रति निकै गर्व गर्नु हुन्थियो ।
सोनम भन्नु हुन्छ कि उहाँको नेपाली भाषा त्यस्तो राम्रो नभएको कारण उहाँले आफ्नो एस.एल.सी कटाउन पाउनु भएन र पछी काम गर्न जाँदा पनि आफू “खस” जातीको नभएको हुँदा, काम पाउन गाह्रो भएको बताउनु हुन्छ । उहाँ आफ्नो भाषाको पहिचनको लागि भनेर तीन दिने ‘भाषा आन्दोलन’मा पनि लागि पर्नु भएको थियो।
सन् २०१८ मा बाडी आन्दोलनको नेतृत्व का लागि बीबीसी टप १० सबैभन्दा प्रेरणादायी महिलाहरुमा सूचीकृत उमादेवी बादी नेपाली नारीवादी आन्दोलनको इतिहासका प्रतिमा हुन्। उनले आफ्नो समुदायका महिलाहरुका लागि मात्र होइन, अछुतता, जग्गाको स्वामित्व र नागरिकताका आधारमा हुने सबै विभेदका विरुद्ध आन्दोलनको नेतृत्व गरिन् र अहिले पनि जारी छ ।